Zoals we de vorige keer al meldden, heeft een kleine kudde een paar weken op de geluidswal bij Cinemec in Ede gestaan. Daar moesten ze het gras kort vreten, de Japanse duizendknoop opeten en de kornoelje laten staan. Dat leek even goed te gaan, maar na een tijdje bleek toch dat ze de kornoelje lekkerder vonden dan de duizendknoop. Dat was helaas een hoop extra werk, want de kornoeljebosjes (de vierkante bosjes met struiken op de foto hieronder) moesten allemaal uitgerasterd worden. Maar toen was het resultaat wel fantastisch. Een blije opdrachtgever, en een hele moeie herder!

Toen de geluidswal kaal was, moesten de schapen weer weg. Onze vaste vervoerder Jan kroesbergen kwam ze halen, Arie en ik stonden klaar met de schapen in de kraal. Toen we de eerste lading al in de veekar hadden, en de rest stond in een kraaltje stond te wachten tot Jan weer terugkwam, bleek er een dwarskop tussen te zitten. Die sprong er uit en ging ervandoor! Die hele geluidswal af, en uiteindelijk de weg op, een achterpaadje in. Arie, Jan en ik erachteraan, en ook nog twee kinderen die ons al heel vriendelijk hadden geholpen bij het opkralen van de schapen. Langs het achterpaadje waren alle tuinen afgesloten met een schutting, behalve een, die had een laag hekje. Gelukkig sprong het schaap eroverheen, en konden we het overmeesteren. Arie was zo slim geweest een touw in zijn zak te stoppen, dat we als halsband konden gebruiken. En zo liepen we met schaap en al weer terug (zie foto). Het beest ging meteen de kar in, we konden niet riskeren dat het  nog een keer uit de kraal zou springen!

Omdat ze hun oude Grebbebonnen nog voor eind 2014 moesten uitgeven, was ik zo’n beetje de eerste die wist dat ze zwanger was. Elianne en Simon Frans wilden er alvast een geboortevachtje mee bestellen voor de dochter die eind juni geboren zou worden. Ik kende ze nog van toen ze in 2013 Jozef en Maria speelden met hun zoontje als Jezus in de Levende Kerststal. Vorige maand stuurde Elianne wat plaatjes door die ze op het vachtje wilde hebben. Feline, het vriendinnetje van Bambi, dat leek haar wel leuk. En een vlindertje erbij. Met een beetje een retro kadertje eromheen, en de naam van het meisje: Doreanne.

Ik had al eens een Bruna-achtig vachtje gemaakt, maar Disney had ik nog niet geprobeerd. Dat leek me behoorlijk lastig. Maar uiteindelijk was ik best tevreden met het eindresultaat. Elianne en Simon Frans vonden hem prachtig! En Doreanne ook, zie haar toch eens bewonderend kijken.

Hadden we de politie aan de deur. Via een oornummer was ze aan ons adres gekomen (als ze even op het bordje had gekeken dat aan alle hekken hangt, had ze meteen Clemens’ telefoonnummer gehad, maar goed). Dochter Silke (14) was thuis. Of de schapen op de dijk van ons waren. Silke gaf ze Clemens’ nummer. De politieagente opende het telefoongesprek met de vraag of hij de vader van Silke was. Waar hij natuurlijk een hartverzakking van kreeg! Wat is er met Silke?! Maar nee, het ging dus om de schapen. Het zou de dag daarop tropisch heet worden, en ze moesten onmiddellijk van het schaduwloze dijkvak af, anders kregen we 1500 euro boete. Kortom, de agente was de subtielste niet. Ze had natuurlijk wel een punt met die temperaturen, er moest wel wat gebeuren, daar wilden we zelf natuurlijk ook echt wel wat aan doen. Maar ze had ook kunnen vragen: Meneer, mag ik misschien vragen wat u met uw schapen op de dijk denkt te gaan doen nu het morgen zo heet wordt? Maar nee, meteen commanderen en dreigen met een boete. Daar wordt een mens nou niet spontaan heel coöperatief van.

Maar goed, we hadden nog wel een dijkvak over met bomen waar we die lammeren naar hebben verplaatst. En op het andere dijkvak hebben we de partytent geïnstalleerd, zodat de schapen in elk geval wat schaduw hadden. En gelukkig waren de schapen op tijd geschoren. Ze is vast nog wel komen controleren de volgende dag, maar blijkbaar was het goed, want we hebben er niets meer van gehoord.

Het is natuurlijk mooi om zo aan de dijk te staan in Wageningen, maar af en toe is het wel eens lastig dat je zo zichtbaar bent. Clemens vroeg nog aan een boer in de buurt of de politie ook bij hem langsgeweest was. Ah nee, zei hij, bij ons staan de dieren achter de boerderij, dat zien ze niet vanaf de weg, daar hoor je nooit iemand over.

Sinds begin deze maand staan de schapen weer op de Amerongse Berg, een gebied van Staatsbosbeheer. Bekend van de Eenzame Eik en het Egelmeer.

Het gebied heeft een ietwat vervelende voorgeschiedenis. De begrazing zou worden gegund via een aanbesteding. We hadden ingeschreven op het project, en het werd gegund aan een andere herder die bizar veel goedkoper was. Wij vonden dat die aanbesteding niet eerlijk verlopen was. De enige toegestane manier om bezwaar te maken was echter via een kort geding (we hadden natuurlijk liever een goed gesprek met de directie gehad, of desnoods een bezwaarcommissie ofzo, maar dat mocht dus niet; het was naar de rechter of niets). Kwam die rechtsbijstandsverzekering nog eens van pas, om een advocaat in te huren. Maar leuk was het niet, en ook niet helemaal bevorderlijk voor een prettige relatie met de opdrachtgever. Maar goed, we grazen er nu weer. Het is nog afwachten hoe het volgend jaar gaat.

Aanbesteden is een hot item in de wereld van schapenbegrazing. Sommige opdrachtgevers doen aan aanbesteden, omdat dat van de EU zou moeten. Andere opdrachtgevers (soms van dezelfde organisatie, maar in een andere regio), doen het in goed overleg met de kuddes uit de buurt. Met een goed verhaal over het samen opbouwen van een goed begrazingsproject, en het aangaan van een langdurige relatie tussen terreinbeheerder en begrazer, blijkt het best mogelijk om zonder aanbesteding een project aan een kudde te gunnen, ook voor langere tijd. Maar dat moet de betreffende organisatie dan wel écht willen. De Vereniging Gescheperde Schaapskuddes Nederland gaat daarover dit jaar met de grote terreinbeheerders in overleg. Want het is al op verschillende plekken in Nederland voorgekomen dat herders elkaar kapotconcurreren op prijs. Dat levert een herder op korte termijn werk op, maar op de lange termijn natuurlijk geen gezond bedrijf.

En ook de natuur is de dupe, omdat het alleen nog maar over prijs gaat, en niet (of nauwelijks) over kwaliteit. Met alle bezuinigingen moeten terreinbeheerders natuurlijk op de centen letten, dat snappen wij ook wel. Maar ze krijgen van de provincie een toeslag voor het inzetten van gescheperde kuddes waarvan ze ons een fatsoenlijke prijs kunnen betalen. Die toeslag is niet alleen bedoeld voor goed heidebeheer, maar heeft als nevendoel het behoud van gescheperde kuddes. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat de opdrachtgever de herder een laag bedrag betaalt en met de rest van de kuddetoeslag zijn tekorten aanvult.

Laten we hopen dat de terreinbeheerders bereid zijn om met herders in overleg te treden, in plaats van ze via een anonieme aanbesteding elkaar de tent uit te laten vechten.  Als je een jarenlange relatie aangaat, moet je iemand toch een keer in de ogen gekeken hebben, in plaats van alleen een papieren plannetje. En laten we hopen dat ze bereid zijn om voor kwaliteit een faire prijs te betalen.

Alsof we het nog niet druk genoeg hadden, hadden we een offerte uitgebracht om de geluidswal bij Cinemec te begrazen (die rode bioscoop die in een geluidswal ligt langs de A12 bij Ede). En we kregen de opdracht nog ook. We doen de klus met de schapen die normaal op de Grebbedijk in Wageningen lopen. Dat is dus extra werk, naast het hoeden, omdat er elke paar dagen een nieuw vak gezet moet worden van elektrische netten. Maar wel een prachtig gezicht! Ze staan deze zomer aan de stadskant van de wal, dus niet (of nauwelijks) zichtbaar vanaf de snelweg. Maar als je langs de bioscoop de wal oploopt,. kun je ze mooi zien grazen. Ik was er nog nooit geweest, maar het is een leuke plek om een wandelingetje te maken. Met of zonder hond.

Misschien dat we komend najaar ook de snelwegkant nog gaan begrazen.

Ze moeten naast het gras ook de Japanse duizendknoop wegvreten, maar de kornoeljestruiken laten staan. Dat lijkt tot nu toe aardig te lukken!

Deze maand zijn ook de schapen weer tegen q-koorts geënt. Onze dierenarts Judith (van Provinos, gespecialiseerd in schaapskuddes) loopt dan als een cowboy tussen de schapen door, met in haar rechterhand een q-koortspistool en links een paarse stift. Ze schiet sneller dan haar schaduw de naald in het schaap, en voordat het dier goed en wel doorheeft wat er gebeurt, zit de entvloeistof er al in. Dan een stip op de kop met links, zodat ze weet welke geweest zijn, en hupsakee, klaar is kees.

Als kudde met publieksfunctie (Lammetjesdag) zijn we wettelijk verplicht onze schapen in te enten. Q-koorts is een akelige ziekte waar een paar jaar geleden een aantal mensen aan zijn overleden, en nog steeds mensen ziek van zijn. De ziekte kwam vooral voor in de intensieve geitenhouderij, waar de geiten dicht op elkaar op stal staan. Bij in de natuur rondtrekkende schaapskuddes is de kans heel klein. Maar omdat schapen het in theorie kunnen krijgen, nemen de autoriteiten het zekere voor het onzekere, en stellen ze de (behoorlijk dure!) enting verplicht voor alle schapen die wel eens met het publiek in aanraking komen. Nou, oké dan maar. Verplichting weer voldaan!

Onze Veluwse heideschapen hebben prachtige vachten. Maar ja, ze zijn wel allemaal (op één na) wit. En sommige mensen vinden een gekleurde vacht nou eenmaal mooier. Ik kan ook enorm genieten van een gemeleerd bruine vacht. Daarom zijn we blij dat we al voor de tweede keer bij het scheren mogen zijn bij Serge van der Zweep (bordercolliefokker en -trainer in Heteren; wij hebben Peggy ooit bij hem gekocht).

We pakken het steeds professioneler aan. Toen we zelf scheerders hadden bij de kudde, zei de Nieuw-Zeelandse wolpakster dat ze in Nieuw-Zeeland elke vacht op een tafel leggen en de troep eruit vissen. Op een tafel! Dat leek Angela en mij nou ook wel handig. Dat gebuk en gerol op je knieën is niet echt ideaal (ik loop tenslotte ook al tegen de 50 en Angela is daar al ietsje overheen ;-). Dus toen de Aldi vorige week een set van 3 klaptafels in de aanbieding had, heb ik mijn slag geslagen. Toen we ze uitklapten, riepen de Poolse scheerders meteen: Ah, barbecue!

Hoe dan ook, we kwamen zonder rugpijn en zonder beurse knieën thuis met een auto vol prachtige vachten in alle tinten bruin en grijs!

Als herder heb je soms bijzondere ontmoetingen. Een echtpaar op leeftijd op de Plantage Willem III dat wekelijks de voortgang in de medische geschiedenis van ’s mans hartproblemen komt vertellen. Of die wat oudere Marokkaanse man op de fiets op Landgoed Zuylestein.

“Mooie schapen”, vond hij.
“Dank u wel”, zei Clemens.
“Is hobby, of werk?”
“O, dat is werk hoor! En wat doet u voor werk?”
“Ik werk niet meer. Mijn vrouw is dood, zaak failliet. Ik kom niet meer aan het werk. Ik fiets nu naar mijn dochter, in Leersum.”
“Wat deed u dan voor werk, als ik vragen mag?”
“Shoarmazaak. Alleen schapenvlees. Ik ben moslim, ik eet alleen schaap. Behalve een frikandel speciaal. Met veel uitjes. Dat vind ik zooo lekker! En een karbonaadje. Maar verder: alleen schaap!”
“Aha!”
“Ik ga weer! De schapen, zijn dat allemaal vrouwtjes?”
“300 vrouwtjes!”
“Dan wens ik u fijne middag met uw 300 vrouwtjes!”

Op 7 juni kwam de kudde weer aan op Landgoed Zuylestein in Amerongen. Het is goed te zien dat ze de dag ervoor geschoren waren. Zoals we inmiddels gewend zijn, werden we welkom geheten door een grote kudde mensen.

Fotograaf Menno Bausch maakte weer een prachtig fotoverslag.

De kudde is een week op landgoed Zuylestein gebleven om de lanen te begrazen. Dat is intensief werk omdat de schapen de neiging hebben om het bos in te gaan (en dat is niet de bedoeling), en ook omdat er veel publiek rondloopt en -wandelt. Op 14 juni is de kudde weer naar Plantage Willem III gelopen.

Onze Nieuw-Zeelandse scheerder Simon was weer op bezoek afgelopen zaterdag. Hij en zijn ‘mates’ Rob (medescheerder), Sarah (wolpropper) en Ben (catcher, ofwel schapenvanger en -aangever) schoren de hele mikmak in driekwart dag. Eerst het koppel op de dijk, daarna de grote kudde op de Plantage Willem III.

Simon vertelde dat hij (met 33) het al sinds zijn 18e doet. In onze zomer scheert hij in Europa, en in hun zomer in Nieuw-Zeeland. Eerst was hij 3 jaar catcher voor zijn oom (schapen vangen en aangeven aan de scheerders), daarna schoor hij, en sinds een paar jaar heeft hij het bedrijf van zijn oom overgenomen. Hij heeft soms dezelfde scheerder bij zich, dan weer een nieuwe. De catcher en wolpropper zijn steeds anderen. Maar altijd leuke lui. Vaak jongeren voor wie het een mooie manier is om hun ‘overseas experience’ te financieren.

Op de Facebookpagina van Grebbeveld Schapen &zo staat een leuk filmpje van het scheren (sorry, het lukte me niet om het filmpje in te sluiten in deze blog) en hoe Sarah de vachten die wij willen bewaren voor het vachtvilten uitspreidt op een laken. De rest van de vachten propte ze in de wolzak (zie foto). Ze vertelde dat ze in NZ alle vachten uitspreiden op tafels (vandaar dat ze er zo handig in was, ze pakte ze op een bepaalde manier op), en dat ze dan alle ongerechtigheden eruit halen: takjes, poep enzo. Schone wol levert meer op.

Wij (zoon Tijmen, vrijwilligster Angela en ik) selecteerden de mooiste vachten uit om voor het vachtvilten te gebruiken. Die rolden we in katoenen doeken, zodat ze makkelijk te gebruiken zijn en goed kunnen ademen.

Op de foto laten we de oogst aan viltbare vachten zien van de Plantage Willem III. Dat zit trouwens heerlijk, zo’n stapel vachten (dat vonden zoons Jochem en Tijmen tenminste wel). En nu zijn de schapen dus kaal! Da’s altijd weer even wennen. De lammeren, die nog niet zoveel vacht hebben, worden niet geschoren.