Er is een klant die ook dit jaar weer terugkomt voor een lamsbout. “We eten het hele jaar geen vlees, behalve met Kerst”, vertelde ze een paar jaar geleden. “En dan is het een lamsbout van jullie!” Mooi toch? Ook de lamsschouders waren vorig jaar niet aan te slepen.

Denk je nou: dat wil ik eigenlijk ook wel, een lamsbout, lamsschouder of lamsrollade, kom dan even langs in de Grebbewinkel! We zijn alleen open met Kerst en Pasen (en daarbuiten op afspraak voor grote bestellingen), voor de rest verwijzen we mensen graag door naar de winkels en de marktkraam die ons vlees verkopen (zie voor winkels en adressen Grebbewinkel en lamsvleesverkoop). Als je niet mis wilt grijpen, is het wel slim om je bout, schouder of rollade even te reserveren. Dan leg ik het voor je apart. Stuur dan even een mail naar grebbeveld@gmail.com of een sms of Whatsappbericht naar 06-40349079.

Deze Kerst is de Grebbewinkel (Langesteeg 21, Bennekom) open op dinsdag 23 december en woensdag 24 december van 10-14u. Komen deze tijdstippen je niet uit, neem dan even contact met me op, dan vinden we vast nog wel een ander moment. Eventueel kan ik ook nog iets meenemen naar Wageningen, dat je het bij ons thuis ophaalt. Houd er wel rekening mee dat het vlees diepgevroren is. Als het voor Eerste Kerstdag is, raad ik je aan om het dinsdag al op te halen, anders is vooral een bout niet op tijd ontdooid.

Recepten

Speciaal voor Kerst memoreer ik graag nog even het geweldige lamsschouderrecept, waar ik afgelopen jaren heel veel enthousiaste reacties op kreeg. Zoon Jochem had dit op Tiktok gezien en een keer voor ons klaargemaakt, en het is echt goddelijk lekker!

Dit is het TikTok-filmpje van die heerlijke lamsschouder (zie voor een goed recept voor lamsbout verder naar onder):

Hier de instructie even uitgeschreven:

Verwarm de oven voor op 200 graden. Neem een braadslee (er moet later een laagje bouillon in, dus een bakplaat werkt niet). Snijd twee uien in kwarten en snijd een hele bol knoflook in plakjes. Leg er wat laurierblaadjes, takjes rozemarijn en tijm bij, en giet er wat olijfolie overheen. Leg daarop de lamsschouder. Kwast die in met olijfolie en sprenkel er zeezout en zwarte peper overheen. Leg dit een half uur in de oven.

Haal de braadslee uit de oven, en giet er kippenbouillon bij. Dek de braadslee dan af met aluminiumfolie en sluit dit goed af. Zet de oven op 160 graden. Laat hem daar 4 uur in staan.

Haal de aluminiumfolie eraf en zet hem dan nog een half uur in de oven. Dan laat je hem een half uur buiten de oven rusten met de folie er weer op. Daarna kun je het vlees in draadjes van het bot halen. Superlekker!

Hieronder geeft Jamie Oliver een college lamsbout roosteren. Ook zeer de moeite waard!

Het is niet allemaal ellende hoor. We kunnen gelukkig ook nog vaak genoeg genieten van de mooie natuur en de schapen. Even een paar leuke en mooie foto’s.

Zonsopgang op Heidestein, 13 december (foto’s Tijmen):

Onze zaterdaghulp Gerwin, zo’n harde werker mag af en toe ook even uitrusten!

Sebas kwam 10 weken stage lopen, en raakte vooral verslingerd aan de honden

Zal ik die schapen ook meteen even schoonspuiten?, vraagt Sam zich af.

De rammen hebben hun werk goed gedaan! Elke week kregen ze een andere kleur dekblok voor, zodat we weten in welke week de schapen gedekt zijn.

Deze onderzoeker van middeleeuwse handschriften belde Clemens met de vraag of hij een idee had waarom de schapen op deze miniatuur een kleurstreep op hun rug hebben. Kom maar kijken, zei Clemens, die van ons zijn ook gekleurd! Dus hij kwam langs. Maar uiteindelijk bleek het geen dekvlek te zijn, maar waarschijnlijk verfstrepen om de schapen van verschillende eigenaren te onderscheiden, die door één herder worden gehoed.

Een paar mooie landschapsplaatjes:

Poeh, dat was me het jaartje wel, 2025. Met goed nieuws, maar ook veel ellende, vooral door de wolf. Dat heeft geresulteerd in een groot besluit.

Goed nieuws: blauwtong bleef weg

Het goede nieuws was de blauwtong. Na twee heftige blauwtongjaren in 2023 en 2024 hebben we de schapen ingeënt, en moesten maar afwachten wat er zou gebeuren. En wat er gebeurde was…. helemaal niets. Net als vorige keer, begin deze eeuw, doofde de ziekte na twee jaar gewoon uit. Of het nou aan het vaccin lag, of gewoon een natuurlijk virusverloop was, wie zal het zeggen. Geen zieke beesten en dus ook geen dode. En dus geen tientallen dieren op stal en extra werk. 

Slecht nieuws: de wolf  bleef niet weg

En dat was maar goed ook, want dat hadden we er niet bij kunnen hebben. We hebben namelijk volop last gehad van de wolf. Vijf aanvallen, met samen 16 dode dieren.  Op één schaap na (dat na het binnenzetten van de kudde was achtergebleven in onoverzichtelijk terrein), stonden ze allemaal achter wolfwerende afrasteringen. Een wolvenaanval betekent naast dode en gewonde dieren (wat al stress genoeg geeft) ook dat je bijna een hele dag bezig bent met regeldingen: wachten op taxateur, wolvenconsulent, dierenarts, situatie bekijken, schapen afvoeren en/of behandelen, noodvoorzieningen aanleggen, vergoedingen aanvragen, enzovoorts.

Na de grootste aanval achter een wolfwerende afrastering op de Utrechtse Heuvelrug, waarschijnlijk door wolf Bram, waren we het zo zat, dat we de kudde schapen daar hebben weggehaald en samengevoegd met de andere kudde, die een heel eind weg stond. Dat betekende wel hoeden met een dubbele kudde, en dan ook nog eens in een goed mastjaar. Dat wil zeggen: een jaar met extreem veel eikels, en eikels, daar zijn schapen werkelijk verzot op. Maar vooral als de eikels nog groen zijn, kunnen schapen zich daar echt ziek aan eten. Het is een soort verslaving. En als er dan één schaap door heeft dat er eikels liggen, en de rest erbij roept, probeer dan maar eens met de honden zo’n dubbele kudde in bedwang te houden. De honden waren helemaal kapot na zo’n dag (en de herder ook).

Dubbele kudde, echt mega!

Nog hogere rasters

De wolf betekende ook dat we onze rasters nog verder hebben aangepast. Op aanraden van Veluwse herders zetten we nu niet alleen de netten van 1.20m die de overheid voorschrijft als wolfwerend, maar prikken we daar nog extra paaltjes van 1.50m tussen, waar we twee blauwe stroomlinten aan hangen. Voor zover we hebben gehoord is daar ook op de Veluwe nog geen wolf overheen gekomen. Maar je zult begrijpen dat het wel veel meerwerk is. Die 1.20-netten zijn al een stuk zwaarder om op te zetten, en dan moet je dus nog 3x extra rond voor paaltjes en linten.

1.20m-raster met hertenpaaltjes en 2 extra stroomlinten

Gelukkig was opdrachtgever Utrechts Landschap vol begrip toen de grootste aanval plaatsvond. Ze boden praktische hulp, en vonden het geen probleem dat we de kudde weghaalden uit het terrein dat we hadden moeten begrazen. Ze zagen ook wel wat het met ons deed. Ze hebben bovendien hun vaste rasters (die we in sommige terreinen als nachtvak gebruiken) ook extra verhoogd.

Groot besluit: 1 kudde

Al met al zorgde alle stress, ellende, en extra werk dat we er niet veel lol meer in hadden. Zo nog 10 jaar doorgaan, tot we met pensioen kunnen, dat was geen aanlokkelijk vooruitzicht. Dus er moest iets gebeuren. Na lang beraad en afweging van alle opties, hebben we besloten om terug te gaan naar hoe we ooit begonnen: één kudde, dichterbij huis. Meer overzicht, minder regelwerk, minder reistijd naar de kudde en alle projecten op loopafstand van elkaar. Verdrietig bijeffect was wel dat we afscheid moeten nemen van een van onze herders, Dore, die 4 jaar hartstikke goed voor ons heeft gewerkt. Ook moeten we een kudde verkopen en een aantal trouwe opdrachtgevers teleurstellen. Maar we zagen geen andere oplossing. 

Een mooi 2026!

Het goede nieuws is wel dat we weer zin hebben in 2026. Clemens ziet er heel erg naar uit om weer met één kudde te gaan werken, in de buurt, en niet meer elke dag te hoeven nadenken wie wat waar gaat doen, want er is nog maar één plek om iets te doen. Heerlijk! Dat wolf Bram geschoten is, scheelt ook qua stress, al is het natuurlijk maar afwachten of zijn pups zich gaan ontwikkelen tot een Bram jr. Hoe dan ook, we zien uit naar een mooi 2026 en wensen jullie dat ook allemaal toe!

De Grebbewinkel is 23 en 24 december open van 10-14u. Deze producten zijn dan ook te koop!

Zoon Jochem levert lamsvleesrecepten, zoon Tijmen scant de schapen en dochter Silke wil wel verder in de wol! De afgelopen maanden hebben we allerlei dingetjes gevilt, om te zien wat we kunnen verkopen, en waar.

De afgelopen tijd stonden we op een paar kerstmarkten (op de foto Silke bij Nu De Toekomst), en dan merk je wat wel en niet verkoopt, en vooral dat dat per markt erg verschilt.

Vogelhuisjes van wol, decoratief in de tuin, maar wie weet komt er een vogeltje in! Vergaat na een paar jaar.

Landschapsvilterijtjes, Silkes specialiteit.

Pannenlappen, ovenwanten en onderzetters van 100% wol. Vuilafstotend en werkt perfect!

Tasjes zijn ook leuk om te maken.

Dit was een experimentje: kan ik handschoenen vilten? Dat is net wat meer hogere viltkunde dan ovenwanten, maar het is gelukt! Alleen zijn ze me uiteindelijk te groot, maar ze passen Clemens perfect. Links de ene handschoen na het 4x 100x rollen, als de mal er net uit is. En rechts de andere handschoen na het doorvilten om mijn hand heen: een stuk gekrompen, veel steviger en een mooie handvorm.

Trouwe lezers weten dat zoon Tijmen leert voor dierenarts. Hij moet nog anderhalf jaar, en dan is hij volleerd. In de tussentijd weet hij natuurlijk al best wat, en dat is bij tijd en wijle reuze handig.

Een van de dingen die niet per se in de opleiding zitten, maar die hij toch aan het leren is, is schapen scannen op dracht. Een echo maken van de zwangere buik van de ooien dus. Dat gaat technisch gezien hetzelfde als bij een zwangere vrouw. Maar praktisch gezien toch net even anders, omdat hij 500 schapen moet scannen in twee dagen. Lopendebandwerk dus.

Daarvoor heeft hij een scanbox aangeschaft, die in de paardentrailer geïnstalleerd kan worden, met een oude autostoel en een tafeltje. En dan lopen de schapen via de loopplank de trailer in, worden gescand, en dan lopen ze er aan de andere kant weer uit.

Voorheen deed onze dierenarts Judith dit (zij heeft tientallen schaapskuddes als klant, door het hele land). Zij is zeer ervaren, en ziet in een paar seconden of het dier drachtig is, en nog een paar seconden later hoeveel lammetjes erin zitten. Maar al die schaapskuddes willen in januari-maart aflammeren, en moeten dus in november-december gescand worden. En dan zit ze dus dag na dag urenlang in die autostoel in een paardentrailer, in vaak guur weer. Bovendien is ze geen 20 meer (ze is meer van onze leeftijd). Zij vindt het dus een uitstekend idee als Tijmen wat van haar kan overnemen. Maar dan moet hij wel veel oefenen.

Hij mocht dan ook haar scanapparaat lenen om onze kuddes te scannen. Dat is een apparaat met beeldscherm, met daaraan een scanner die je in de hand houdt. Daaraan zit een slangetje met een pompje die naar een jerrycan scan-gel gaat, om bij elk schaap weer te zorgen dat de scanner goed contact maakt.

Voor de twee kuddes had hij twee dagen uitgetrokken, en ik hielp mee op dag 2, samen met Jeannette (om te zorgen dat de schapen doorlopen) en Marjolijne, die al jarenlang de administratie doet, dus noteert of een dier een een- of tweeling heeft, en hoeveel er niet drachtig zijn.

Dat was wel aanpoten hoor, die twee dagen. De eerste dag wisselde hij af met een vriend/studiegenoot, die ook leert scannen, maar de tweede dag moest hij het alleen doen. Dus zat hij  de hele dag met zijn arm onder de buik van een schaap met die scanner te zoeken naar beeld. Zelfs voor een jonge jongen als hij fysiek nog behoorlijk heftig. We kregen nog meer respect voor Judith!

Ik heb meegekeken op dat schermpje, maar ik kan er geen chocola van maken. Tijmen ziet wel al snel of een schaap drachtig is of niet, Maar vervolgens zien of er een of twee (of meer) lammetjes in zitten, dat is andere koek. Dat duurt een stuk langer dan bij de ervaren Judith. Maar hij heeft toch bij alle drachtige dieren een rode (tweeling), blauwe (eenling) of groene stip (gust, ofwel wel gedekt naar niet drachtig) kunnen zetten. In de lammertijd zullen we er achter komen in hoeverre het klopte!

Ook afgelopen halfjaar weer mooie workshops gegeven. Altijd weer verrassend te zien hoe de cursisten de achterkant versieren. Er zaten weer juweeltjes tussen!

Komend voorjaar maak ik de nieuwe datums bekend voor de workshops van voorjaar en zomer 2026.

En sloffen natuurlijk!

Regelmatig komt er weer een bestelling binnen voor een geboortevachtje. Deze voor Rosa, besteld door haar tante, was op basis van het geboortekaartje:

Geen simpel kaartje, dus best spannend om daar wat van te maken. Maar deze voor Ellio was nog spannender. Er was namelijk géén geboortekaartje (een van de ouders is buitenlands, en geboortekaartjes zijn blijkbaar echt iets Nederlands), dus ik mocht zelf iets verzinnen. Maar de moeder is wel kunstenaar. No pressure dus, iets maken voor een kunstenaar. Maar gelukkig vond ze het prachtig!

Wij hebben vijf honden, en we proberen wel eens om ze allemaal op de foto te krijgen, en dat ze dan ook allemaal nog met hun snuit onze kant op kijken. Nou, ik kan je vertellen, dat is dus onmogelijk! Er is er altijd wel eentje die net met z’n kont jouw kant op staat. Maar wonder boven wonder, laatst lukte het!

Ze stonden allemaal verwachtingsvol te kijken of ze mee mochten naar de schapen. Van boven naar beneden: Finnick (onze pensionado, maar altijd in voor een klein klusje), Bryn (onze vaste kracht), Lizzy (onze jongste, inmiddels al weer bijna twee, geen bordercollie zoals de anderen maar een Australian kelpie, en een prima hondje), Gwen (slim en enthousiast) en onder de auto Flo (ook wel Floppie, altijd betrouwbaar).

Hier neemt Finnick even een verfrissende duik in de waterbak.

Af en toe moet je de honden even een beetje uitdagen.

We waren Flo kwijt. Zat ze te chillen in de wasmand!

Dat is toch weer eens wat anders, als er een topkok komt koken op de hei! Het programma BinnensteBuiten wilde al een tijdje langskomen, maar het kwam er steeds maar niet van. Dan weer stond de heide niet in bloei, dan weer was het lamsvlees op, en dan weer hadden we blauwtong. Maar dit jaar is het gelukt!

Half augustus, dan staat de hei mooi te bloeien, dus vandaag  kwam een heel team van het programma langs: presentator/topkok Alain Caron, regisseur Kolijn, cameraman Folkert en geluidsman Jens. We moesten net vandaag de kudde verlopen van de Renkumse Heide naar de Wolfhezerheide en dat was eigenlijk juist wel heel leuk. Wel was de voorspelling dat het kneiterheet zou worden, dus we wilden vroeg beginnen, om 7 uur. Qua weer viel het uiteindelijk mee, het was de hele ochtend een beetje bewolkt, dus het werd pas ’s middags echt heet, en toen waren we al klaar.

Naast Clemens en ik waren ook Silke, Marjolijne en Elbrich mee. Elbrich reed de bezemwagen en hielp bij het oversteken van de Telefoonweg, en Marjolijne en Silke liepen achterop. Clemens en ik stonden voorop Alain te woord.

Wel een gedoe hoor, dat filmen. Of je even zus wilt lopen en zo wilt staan. En of dat dan nog een keer mag, maar dan van dichtbij gefilmd. Alain stelde vragen aan ons voor en tijdens de verplaatsing van de kudde, en na afloop ging hij koken met onze koteletjes, en serveerde dat aan ons. Lekker dat het werd!!!

Het is uitgezonden op 11 september 2025. Je kunt het terugkijken op BinnensteBuiten.nl.

Vertrek vanaf de bloeiende Renkumse hei (foto Marjolijne).

Clemens krijgt een zendmicrofoontje aangemeten, Silke en Marjolijne kijken toe met Lizzie en Gwen. 

Lopen met de kudde. Alain maakte de hele tijd fotootjes voor thuis.

Clemens en Alain voorop met hondje Gwen

Alain aan het koken op de hei

Marjolijne en Elbrich waren ook mee

Aan het eind ging Alain ons onze eigen koteletjes laten proeven, en dat werd gefilmd. Lekker!!! (foto Marjolijne)

Gelukkig mochten Marjolijne, Elbrich en de cameraploeg na afloop ook nog proeven (Silke moest helaas eerder weg).

Op de een of andere manier kiezen we elke keer weer vakantiebestemmingen op plekken waar ook hei groeit. Dit jaar was het Zuidwest-Engeland, waar we op bezoek gingen bij goede vrienden in Cornwall, en daarna nog in en rond Dartmoor diverse postzegeltjes gematigd regenwoud bezochten, omdat zoon Jochem daarover had gelezen en enthousiast was. Was inderdaad geweldig!

Maar goed, onderweg kwamen we dus ook nog hei tegen. Wel een soort die je in Nederland  niet tegenkomt, met grotere bloemen.

Ook zien we meestal wel schapen op vakantie. Maar ja, dat weet je als je naar Dartmoor gaat…

En als het even kan, proberen we een landbouwshow te bezoeken. We hadden geluk, vlakbij onze vrienden was de Cornish Agricultural Show, nét toen wij er waren. Ik ben even kwijt welk schapenras dit is, maar we konden ze niet echt mooi vinden, met die rare oren…